จักรพรรดิอะเลคซันดร์ที่ 2 (รัสเซีย: Алекса́ндр II Никола́евич, อักษรโรมัน: Aleksandr II Nikolayevich, สัทอักษรสากล: [ɐlʲɪˈksandr ftɐˈroj nʲɪkɐˈlajɪvʲɪtɕ]; 29 เมษายน ค.ศ. 1818 – 13 มีนาคม ค.ศ. 1881)[lower-alpha 1] ทรงเป็นจักรพรรดิแห่งจักรวรรดิรัสเซีย ครองราชย์ตั้งแต่วันที่ 2 มีนาคม ค.ศ. 1855 เป็นพระราชโอรสของ จักรพรรดินีโคลัสที่ 1 แห่งรัสเซีย ทรงได้รับสมัญญานามว่า จักรพรรดินักปฏิรูป เนื่องจากการปฏิรูปหลาย ๆ อย่างซึ่งทำให้ประเทศทำให้ถูกต้องตามสมัย หลายด้านอย่างเช่น การปฏิรูปด้านการศึกษา การปฏิรูปด้านทหาร การปฏิรูปด้านการคมนาคม และการปลดปล่อยทาส พระองค์เสด็จสวรรคตเนื่องจากถูกลอบปลงพระชนม์เมื่อวันที่ 13 มีนาคม ค.ศ. 1881 นอกจากนี้พระองค์ยังดำรงพระอิสริยยศพระมหากษัตริย์แห่งโปแลนด์และแกรนด์ดยุคแห่งฟินแลนด์ด้วยการปฏิรูปที่สำคัญที่สุดในสมัยที่อะเลคซันดร์ทรงพระอิสริยยศจักรพรรดิ คือการเลิกทาสชาวรัสเซียใน ค.ศ. 1861 ซึ่งเป็นที่รู้จักกันในพระนาม อะเลคซันดร์ผู้ปลดปล่อย (รัสเซีย: Алекса́ндр Освободи́тель, อักษรโรมัน: Aleksandr Osvoboditel', สัทอักษรสากล: [ɐlʲɪˈksandr ɐsvəbɐˈdʲitʲɪlʲ]) ซาร์ทรงมีหน้าที่รับผิดชอบในการปฏิรูปอื่น ๆ ซึ่งรวมถึงการจัดระเบียบระบบตุลาการใหม่, จัดตั้งผู้พิพากษาที่มาจากการเลือกตั้ง, ยกเลิกการลงโทษทางกาย,[1] ส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่นผ่านระบบเซมส์ตโว, กำหนดสวัสดิการทหารแบบถ้วนหน้า, ยกเลิกอภิสิทธิ์บางส่วนของขุนนาง และส่งเสริมการศึกษาในระดับมหาวิทยาลัย หลังความพยายามในการปลงพระชนม์ใน ค.ศ. 1866 จักรพรรดิอะเลคซันดร์ก็ทรงมีท่าทีตอบโต้ที่ค่อนข้างรุนแรงขึ้น จนกระทั่งพระองค์เสด็จสวรรคต[2]